مقدمه:
قیر، این ماده سیاه رنگ و اسرارآمیز، از دیرباز همراه بشر بوده و نقش‌های متعددی در تمدن‌های مختلف ایفا کرده است. از چسبندگی بی‌نظیر آن در ساخت و سازهای باستانی گرفته تا خاصیت ضد آب بودنش که در مومیایی کردن اجساد و حتی ساخت کشتی به کار می‌رفت، قیر همواره عنصری حیاتی به شمار می‌رفته است. اما داستان قیر به همین جا ختم نمی‌شود؛ با پیشرفت تکنولوژی، کاربردهای این ماده ارزشمند نیز فراتر رفته و به حوزه‌های نوین صنعت راه یافته است. در این مقاله، سفری به گذشته قیر خواهیم داشت و سپس به بررسی کاربردهای مدرن آن می‌پردازیم.
در این مقاله می خواهیم به تاریخچه قیر در خراسان رضوی و مشهد بپردازیم. قیر ماده ای است سیاه رنگ، چسبنده و خمیری شکل با استفاده از نفت خام قیر بدست می آید و اغلب در پالایشگاه نفت تولید می شود.
تاریخچه قیر در خراسان رضوی و مشهد:
استفاده از قیر به هزارها سال پیش از میلاد بر میگرده و در تمدن های باستانی مصر و ایلام استفاده می شده در آن زمان از قیر برای آب بندی سازه ها ، مومیایی کردن و همچنین ساخت ظروف استفاده می شده صنعت مدرن قیر پس از سال 1721 میلادی آغاز شد و در آن زمان قیر را بر روی جاده ها پخش می کردند اما با پیشترفت تکنولوژی استفاده از قیر در صنایع مختلف ساختمانی گسترش یافت .
تجارت قیر و آغاز صنعت نفت در ایران
برداشت و فروش قیر در ایران، طبق اسناد، به چشمه‌های قیر شوشتر بازمی‌گردد. خانواده‌ای از سادات شوشتر که به “سادات قیری” مشهور بودند، قیر را به هندوستان صادر می‌کردند. همین موضوع باعث جلب توجه انگلستان به قیر ایران شد و در نهایت منجر به خرید زمین‌های نفتی از این خانواده و حفر اولین چاه نفت در ایران، در منطقه کنونی مسجدسلیمان، گردید.
مهم ترین کاربرد های قیر در خراسان رضوی و مشهد:
*مهم ترین کاربرد آن در خراسان رضوی به ساخت آسفالت برای جاده‌ها می توان اشاره کرد.
استفاده در تولید محصولات مختلف
عایق‌کاری سطوح و سازه‌ها
بررسی بیشتر کاربرد های قیر در استان خراسان رضوی و مشهد:
. ساختمان سازی در خراسان رضوی و مشهد بیشتر کاربرد پوشش دهی و عایق سازی و در بعضی موارد به عنوان ماده چسبنده استفاده می شود.
.راهسازی در خراسان رضوی و مشهد مهم ترین ماده اولیه جهت ساخت آسفالت در خراسان رضوی و مشهد می باشد . و در تولید آسفالت جهت باندهای فرودگاه و ساخت جاده ها به کار می رود.
.عایق کاری در خراسان رضوی و مشهد از قیر در عایق بندی دیوار ها و سقف ها و ... استفاده می شود به این دلیل که عایق خوبی در برابر آب و رطوبت می باشد.
.صنایع نوین: با پیشرفت تحقیقات، کاربردهای جدیدی برای قیر در حال ظهور است، از جمله استفاده در ساخت مواد کامپوزیتی، تولید انرژی، و حتی در فناوری‌های نانو.
.پوشش‌های محافظتی: قیر در پوشش‌دهی فلزات برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی، همچنین در آب‌بندی مخازن، کانال‌ها و پل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
.تثبیت شن‌های روان: در مناطق کویری، قیر برای تثبیت شن‌های روان و جلوگیری از بیابان‌زایی به کار می‌رود.
.تولید لاستیک و پلیمرها: قیر به عنوان یک ماده افزودنی در تولید برخی لاستیک‌ها و پلیمرها، خواص مکانیکی آن‌ها را بهبود می‌بخشد.
.صنایع دیگر در خراسان رضوی و مشهد قیر در صنایع دیگر مانند بسته بندی،هنر و مجسمه سازی،صنایع نفت و پتروشیمی ، بسته بندی و کشتی رانی کاربرد دارد.
انواع قیر در خراسان رضوی و مشهد
*قیر نفتی در خراسان رضوی و مشهد
با استخراج از نفت یا سنگ‌های معدنی مخصوص بدست می آید و به آن در خراسان رضوی و مشهد قیر خالص می گویند
*قیر دمیده در خراسان رضوی و مشهد
وقتی در مرحله اخر تصفیه قیر خااص به آن هوای داغ با دمای ۲۰۰ تا ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد می دمند قیر دمیده بدست می آید
نسبت به قیر خالص دارای درجه نرمی بیشتری می باشد ودرجه نفوذ کمتری دارد و حساسیت کم تری نسبت به تغییرات دما دارد.
*قیر های اصلاح شده در مشهد و خراسان رضوی
با ترکیب پلیمر تولید شده‌اند و خواص مکانیکی و مقاومت بالاتری نسبت به قیرهای معمولی دارند.
*قیر مخلوط یا محلول در خراسان رضوی و مشهد
با مخلوط کردن بنزین و یا نفت سفید با قیر تولید می شود وبا حرارت کمی به مایع تبدیل می شود.
نتیجه گیری :
قیر، این ماده باستانی که از دل زمین برمی آید، مسیری طولانی را از دوران تمدن های اولیه تا عصر تکنولوژی پیموده است. از کابردهای ساده اما حیاتی در گذشته تا نقش های پیچیده و نوین در صنایع مدرن، قیر همواره اهمیت خود را حفظ کرده و به عنوان یک عنصر کلیدی در توسعه و پیشرفت بشری شناخته می شود. با ادامه تحقیقات و نوآوری ها، می توان انتظار داشت که در آینده نیز شاهد شگفت انگیزتری از این ماده ارزشمند باشیم.